-
1 мазэ
1. месяц, луна/ ЩIым и гъусэ, дыгъэм и нуркIэ блэ уафэ пкъыгъуэ.* Зэуэ мазэр пшэ фIыцIэм щIелъафэри дунейм жьапщэу зыкъызыщIещIэ. Ш. А.2. месяц/ Илъэсым и Iыхьэ пщыкIутIанэ.* Зы мазэ хъуауэ а тIур зыми ямыщIэу зэрыгъэIущат мы бжьыхьэ къакIуэм хьэгъуэлIыгъуэр ирагъэкIуэкIыну.. Къу. С. Мазэм къилэжьыр махуэм ирефыж. (погов.)Зэ зы мазэ см. зэ.{И} зыгъазэ зы мазэщ см. зыгъэзэн.Зы мазэ енкIэ см. зы.Мазэ зэблэкIыгъуэ 1) смена лунных фаз 2) смена календарных месяцев.Мазэ из полная луна.Мазэ къэунэхугъуэ нарождение нового месяца.Мазэ зи изыгъуэ полнолуние.* Уафэгум пшэ лъэпкъ телъкъым, мазэ зи изыгъуэм пшэкIухьхэр иIэщ. Хь. Хь.Мазэр еIэжын (хэIэжын) быть на ущербе - о луне.* Мазэр зэрыхэIэжрэ куэд щIащ, иджы изыбзэу къыщIэкIауэ солъагъу. Н. З.Мазэр иубыдын наступить - о затмении луны.Мазэ натIэ (нэкIу) луноликий.* Лэу-лэу, лэу-лэу къурш лъапэ шырэ, лэу-лэу, лэу-лэу, си мазэ натIэ. Щ. А.Мазэр кIуэдын = мазэр къухьэн.Мазэр къэунэхун народиться - о молодом месяце.Мазэр къиутIыпщыжын закончиться - о затмении луны.* - Мазэр къызэриутIыпщыжым гу лъыфтэрэ? - жиIащ МуIэзиным. Хь. С.Мазэр къыщIэкIын появиться - о луне.Мазэр къухьэн скрыться - о луне.мазэ балыджэ редиска-скороспелка/ Балыджэ пасэ, мазэкIэ хъу балыджэ.мазэ лэжьапщIэ месячный заработок, оклад/ Мазэм и кIуэцIкIэ пщIа лэжьыгъэм хуэзэ ахъшэ; улахуэ.мазэ ныкъуэ полумесяц/ Мазэ имыз, хэIэжа.* Мазэ ныкъуэр пшэхэм ходжэгухь. Iуащхь. -
2 гъэ
1. год/ ЩIым дыгъэм и хъуреягъыр къызэрикIухьым хуэдиз зэман; илъэс.* Гъэ мин Iэджэ бгъэщIэну сэ абыкIэ сохъуахъуэ. П. Б.2. лето/ Гъэмахуэ.* Бей-Булат.. гъэмрэ щIымрэ зэлъигъэIэсырт, зекIуэ зэпыту. Ш. А.Гъэ ежьэ(жы)н чрезмерно запоздать с чем-л.Гъэ тегъэхьэн = гъатхэ техьэн.Гъэр икIащ (кIуащ) прошел год.Гъэрэ щIырэ зэхэкIын зимняя пора сменяется летней.гъэ балыджэ белая редька/ КIасэу хъу балыджэ хужьышхуэ.Гъэ балыджэ щыхъур мазэ балыджэм и ужьщ.каузативная ( позволительно-побудительная) глагольная приставка/ Глагол лъэIэс къэзыгъэхъу префикс (п. п. гъэщэбэн, гъэлэжьэн, гъэпэжын, гъэделэн).